Blog

Bardzo często pacjenci przychodzą i mówią o zabiegach „nastawiania kręgów”, „strzelania z kręgosłupa”  czy „wstawiania dysków”. Wszystkie te określenia w sposób nie do końca prawdziwy odnoszą się do zabiegu manipulacji stawowych, które dokładnie zostaną opisane w niniejszym artykule.

Manipulacje stawowe

W obecnych czasach manipulacje stawowe zajmują dość kontrowersyjną pozycję w świecie fizjoterapii. Przez wiele osób uznawane są za bardzo szybką i bezpieczną metodę terapeutyczną, przez innych jednak uważane są za ryzykowną i bardzo często nadużywaną metodę terapeutyczną.

Manipulacje stawowe, co to takiego?

Manipulacje określane są jako „ruchy terapeutyczne wykonywane z dużą szybkością i niewielką amplitudą”.  Oznacza to, że są metodą bardziej agresywną, niż popularne mobilizacje stawowe, które polegają na powolnych powtarzalnych biernych ruchach w stawie. Obie te metody wykonywane są w różnych zakresach ruchu, często w końcowym jego zakresie, jednak w czasie manipulacji możemy usłyszeć charakterystyczny dźwięk, którego raczej nie usłyszymy w trakcie delikatnych mobilizacji.

Skąd pochodzi ten dźwięk? Kiedyś myślano, że ów dźwięk, określany często jako trzask, jest dźwiękiem „nastawianego” stawu i powoduje go powrót kości do swojej prawidłowej pozycji. Badania udowodniły, że manipulacja nie zmienia na stałe położenia stawu, a charakterystyczny słyszalny trzask pochodzi z rozpadu pęcherzyków dwutlenku węgla znajdujących się w płynie stawowym. W momencie w którym odległość między sąsiadującymi powierzchniami stawowymi jest krytyczna, drastycznie zmniejsza się ciśnienie i dochodzi do przemiany cieczy w gaz, które określane jest mianem kawitacja. Po wykonaniu manipulacji, nie jesteśmy w stanie ponownie przeprowadzić zabiegu przez ok 15-30 min, w czasie których następuje reabsorpcja gazu i dopiero po tym czasie możliwe jest ponowne przeprowadzenie zabiegu. Co ciekawe, udowodniono, że nie zawsze w czasie manipulacji musi dojść do charakterystycznego „trzasku”, żeby osiągnąć efekt, dlatego też nie wywołanie tego dźwięku, a poprawa ruchomości, stanu funkcjonalnego i uzyskanie efektu przeciwbólowego powinno być celem terapii.

Zarówno manipulacje jak i mobilizacje stawowe poprawiają ruchomość stawu i działają przeciwbólowo, jednak efekt manipulacji może być osiągnięty znacznie szybciej.

Działanie manipulacji zostało wyjaśnione w 3 mechanizmach:

- mechanicznym – nie dochodzi do trwałej zmiany położenia powierzchni stawowych, jednak w czasie manipulacji może dojść do przemieszczenia ich względem siebie i natychmiastowego powrotu do poprzedniej pozycji, co może spowodować wydłużenie struktur okołostawowych, rozciągnięcie obkurczonej torebki stawowej, a nawet rozrywanie połączeń powstałych pomiędzy włóknami kolagenowymi,

- neurofizjologicznym – zaraz po zabiegu dochodzi do wzrostu pobudliwości bólowej, czyli zmniejszonej wrażliwości na ból. Dochodzi także do zwiększonego wydzielania endogennych opioidów, czyli substancji o działaniu przeciwbólowym. Co ciekawe manipulacja przyczynia się także do obniżenia spoczynkowego napięcia mięśni,

- psychologicznym – w czasie badań wykazano, że efekt placebo może stanowić nawet 10-25% osiąganego efektu przeciwbólowego.

Przystępując do zabiegu zawsze należy wziąć pod uwagę istniejące przeciwwskazania.

Przeciwwskazania możemy podzielić na bezwzględne i względne.

Podstawowym przeciwskazaniem bezwzględnym jest brak wskazań do wykonania zabiegu. Jeżeli dowody naukowe oraz doświadczenie terapeuty sugerują, że w danym przypadku skuteczniejsze będzie włączenie innej formy terapii, należy zrezygnować w wykonania zbiegu manipulacyjnego.

Pozostałe przeciwwskazania bezwzględne:

- osłabienie struktur więzadłowych i kostnych wskutek przebytych lub występujących urazów lub procesów chorobowych,

- nowotwory kości,

- niestabilne złamania,

- zapalenia szpiku,

- stany zapalne,

- niewydolność kręgowo-podstawna (jedno z głównych przeciwwskazań przy manipulacji odcinka szyjnego),

- zaburzenia naczyniowe w odcinku szyjnym,

- zaburzenia neurologiczne,

- wielopoziomowe uszkodzenia struktur nerwowych,

- ciągły niemechaniczny ból,

- ciągły ból występujący w nocy,

- uszkodzenia rdzenia kręgowego,

- zaburzenia w obrębie górnego motoneuronu.

Oprócz wymienionych przeciwwskazań bezwzględnych, należy wyróżnić przeciwwskazania względne. Są to sytuacje, w których w czasie zastosowania podstawowej techniki istniałoby ryzyko uszkodzenia tkanek lub pogorszenia stanu klinicznego, jednak po zmodyfikowaniu techniki oraz umiejętnemu jej wykonaniu może ona się stać skuteczną i bezpieczną formą terapii.

Do przeciwwskazań względnych zaliczane są: osteoporoza, objawy niestabilności kręgosłupa, przepuklina krążka międzykręgowego z uciskiem na korzeń nerwowy, ciąża, reumatoidalne zapalenie stawów, zakażenia/infekcje, aktualne lub przebyte procesy nowotworowe, zażywanie leków steroidowych, objawy hipermobilności, choroby tkanki łącznej, anomalie budowy szyi oraz manipulacje wykonane w ostatnim czasie przez innym terapeutów.

Przed przystąpieniem do zabiegu, konieczne jest przeprowadzenie badania podmiotowego i przedmiotowego, aby określić czy istnieją wskazania a także przeciwwskazania do wykonania techniki manipulacyjnej.

Przy uwzględnieniu tej zasady, w odpowiednich rękach, manipulacje mogą być celowaną, bezpieczną i skuteczną formą terapii.